Moje miasto – Konkatedra strzeżona przez smoki

Niedawno obchodziliśmy Święto Niepodległości, dzień wcześniej święto mojego miasta, więc dziś zabiorę Was na kolejną wycieczkę do Ostrowa Wielkopolskiego. Tym razem chciałam pokazać najbardziej charakterystyczny i najważniejszy kościół w moim mieście. Konkatedra to wyjątkowy kościół, który kojarzy mi się z dzieciństwem. Tutaj zostałam ochrzczona ja, tutaj także ochrzczony został junior.

Konkatedra p.w. św. Stanisława Biskupa nazywana jest potocznie farą i jest kościołem wybudowanym w stylu neoromańskim. Tak naprawdę jest trzecim kościołem, który powstał w tym miejscu.

Pierwszy kościół powstał w pierwszej połowie XV w., prawdopodobnie w czasie zbliżonym do czasu lokacji samego Ostrowa Wielkopolskiego, czyli około roku 1404. Był to kościół pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, św. Stanisława Biskupa i Męczennika, św. Andrzeja Apostoła oraz św. Doroty.  Początkowo parafią macierzystą dla kościoła w Ostrowie Wielkopolskim była parafia w pobliskiej wsi – Wysocku Wielkim. Osobną parafię ostrowską ustanowiono w Poznaniu z nadania kanonika kolegiaty kaliskiej, Jerzego z Ostrowa herbu Korab w 1434. Kościół konsekrowany, czyli poświęcony został jednak dopiero w XVII w. Był to kościół niewielki, drewniany z jedną nawą.

Właśnie te niewielkie rozmiary świątyni, ale także jego fatalny stan techniczny, wymusiły budowę drugiego, większego kościoła – miasto bowiem rozwijało się i kościół przestał wystarczać wiernym. Nowa świątynia miała 32 metry długości i 21 metrów wysokości. Powstała dzięki ówczesnemu właścicielowi miasta Michałowi Radziwiłłowi, w latach 1781-1782. Wszystko wskazuje na to, że drugi kościół nigdy nie został konsekrowany. Jego dobrodziejami byli m.in. książęta Bogusław Fryderyk Radziwiłł i Wilhelm Radziwiłł. Drugi kościół również wykonany był z drewna, jednak był obszerny, wybudowany na planie bazyliki i posiadał już trzy nawy z 8 lub 9 ołtarzami (źródła tutaj różnie podają). Obok kościoła znajdowała się prosta, drewniana dzwonnica. Z tą drugą świątynią związani byli m.in. tacy znakomici duchowni, jak ks. Augustyn Szamarzewski, ks. książę Edmund Radziwiłł czy ks. Edmund Dalbor. Kiedy zapadła decyzja o budowie kolejnego kościoła, ten istniejący został rozebrany, a jego wyposażenie przekazano innym parafiom.

Trzeci kościół – czyli istniejąca do dziś Konkatedra – wybudowany został w latach 1905-1907 wg projektu Sylwestra Pajzderskiego, zmodyfikowanego przez Rogera Sławskiego. Jest to budowla bazylikowa posiadająca trzy nawy – z czego nawa główna jest boczna od naw bocznych. Co charakterystyczne dla budowli bazylikowych, nawa główna posiada okna ponad dachami naw bocznych. Kościół posiada również transept czyli nawę poprzeczną oraz znajdującą się w przedniej części kościoła wieżę o wysokości 55 m. Kościół wybudowano w stylu neoromański, w odróżnieniu od budowanych przez Niemców kościołów w stylu gotyckim.

Kościół ten powstał staraniem proboszcza ks. Walentego Śmigielskiego i parafian, przy wsparciu materialnym księcia Ferdynanda Radziwiłła. Kamień węgielny pod budowę wmurowano w 1904 roku, czyli dokładnie w 500. rocznicę powstania pierwszego ostrowskiego kościoła. Poświęcenie i konsekracja kościoła odbyły się dwa lata później.

Kościół zbudowany jest z czerwonej cegły i posiada dekoracje z białego piaskowca. Coś, co szczególnie zwraca uwagę zwłaszcza najmłodszych, to znajdujące się u zbiegu transeptu i nawy rzygacze, czyli dekoracyjne zakończenia rynien w postaci smoków. Kościół był budowany na podmokłym gruncie więc wylano pod niego metrowej grubości płytę betonową, a pod samą wieżę wbito, na głębokość 8 metrów, 200 pali.

W 1920 roku Jarosław Iwaszkiewicz pisał o tym kościele: „kościół nowy trochę niemiecki, ale najładniejszy z kościołów współczesnych jaki widziałem, szczególniej w środku biały, marmurowy, taki wykończony artystycznie w każdym szczególe, że robi nadzwyczajne wrażenie”.

Jeśli miałabym wymienić wyjątkowe elementy, jakie posiada ostrowska Konkatedra, z pewnością byłby to jej ołtarz. Wykonany jest on z marmuru, zdobi go alabastrowa rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem pochodząca z Włoch oraz rzeźby adorujących aniołów autorstwa wielkopolskiego artysty Władysława Marcinkowskiego. Poza tym głównym ołtarzem w kościele znajduje się jeszcze sześć ołtarzy: Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, św. Antoniego, Serca Jezusowego, św. Józefa, św. Teresy od Dzieciątka Jezus oraz Matki Boskiej Częstochowskiej.

Uwagę w kościele zwracają również witraże przedstawiające m.in. sceny z życia Chrystusa, Ukrzyżowanie i Wniebowstąpienie. Na sklepieniu prezbiterium namalowane są wizerunki świętych – ze św. Stanisławem na centralnym miejscu.

W kościele znajduje się również marmurowa ambona z mozaiką przedstawiającą św. Piotra oraz marmurowa chrzcielnica. Kościół posiada również 32-głosowe organy. W 1929 roku obiekt zyskał polichromie w zdecydowanych kolorach, które zmieniły charakter wnętrz kościoła i zdaniem wielu nie wpisują się one w styl świątyni.

Ostrowska świątynia była świadkiem wielu ważnych wydarzeń – gościli tutaj kardynał Edmund Dalbor, kardynał Stefan Wyszyński oraz kardynał Karol Wojtyła.

Kościół św. Stanisława Biskupa wraz z utworzeniem diecezji kaliskiej w bulli Jana Pawła II „Totus Tuus Poloniae Populus” ogłoszonej 25 marca 1992 roku otrzymał miano Konkatedry. To zabieg, który miał podkreślić ważność tej świątyni w diecezji.

Jak Wam się podoba?

Jeśli macie ochotę na wycieczkę po moim mieście, zapraszam także na pozostałe wpisy:

• Rynek
• Ostrowskie Festiwale
• Stolik Stefana Rowińskiego
• Moje miasto – naznaczone historią
• Poniemieckie koszary