Moje miasto – Forum Synagoga

Od kilku tygodni siedzimy w domu, co każdy z nas znosi różnie i na swój sposób, dziś więc zabieram Was na wycieczkę. Bez wychodzenia z domu pokażę Wam jedna z zabytkowych perełek mojego miasta. Jeśli się Wam spodoba, być może zajrzycie tu, gdy to całe szaleństwo się skończy. To dawna synagoga żydowska – dziś Forum Synagoga, czyli obiekt zaadoptowany na cele kulturalne.

Kiedy paręnaście lat temu odwiedziłam Budapeszt, nie mogłam się nadziwić tamtejszej synagodze. Okazały budynek, piękna architektura – trudno było przejść obok niego obojętnie. Tymczasem niemal dokładnie taki sam budynek w tamtym czasie niszczał w moim mieście. Bo właśnie te dwie synagogi zbudowane są w stylu mauretańskim. Dziś ostrowska synagoga jest już dumą i prawdziwą perełką i przypomina tę z Budapesztu, choć może jest mniejsza i mniej okazała.

Zacznijmy jednak od początku? Bo skąd wzięła się synagoga w wielkopolskim mieście? Ano miasto było to specyficzne, bo przed wojną żyły sobie tutaj mniej więcej w równych proporcjach trzy narodowości – niemiecka, polska i żydowska. Wszystko zaczęło się w XVIII wieku, kiedy ówczesny właściciel miasta, Jan Jerzy Przebendowski dokonał relokacji miasta zniszczonego przez wojska szwedzkie i zezwolił Żydom na wybudowanie w mieście dwunastu domów oraz przyjęcie do nich lokatorów. Miasto miało charakter prywatny, a jego właściciel dbał, by wszystkie nacje żyły tutaj w zgodzie.

W 1724 roku w Ostrowie zawiązała się gmina żydowska i rozpoczęła się budowa pierwszej synagogi oraz niewielkiego cmentarza żydowskiego nieopodal niej. Z czasem Żydów zaczęło w mieście przybywać i obszar z synagoga zamienił się w dzielnicę żydowską. Drewniana synagoga służyła tamtejszej społeczności aż do połowy XIX wieku.

W szczytowym momencie rozwoju społeczności żydowskiej, gdy stanowiła ona ok. 30% ogółu ludności, zapadła decyzja o budowie nowej synagogi, bo istniejąca nie wystarczała już żyjącej tutaj społeczności, a jej przestarzała konstrukcja zagrażała bezpieczeństwu korzystających z niej osób.

Budowniczym ostrowskiej synagogi był Moritz Lande, potomek pierwszego rabina w dziejach miasta Jakuba Lande. Rodzice Moritza byli kupcami, a on sam fachu uczył się u stryja – architekta. Synagoga powstała w 1860 roku i była perełką architektoniczną Ostrowa – bardziej okazałą niż tutejsze drewniane kościoły katolicki i ewangelicki.

Historia synagogi ma jednak również swoje ciemniejsze strony. Zaledwie dwanaście lat po jej wybudowaniu doszło tutaj do tragicznego wydarzenia. W trakcie modlitwy zgasły lampy, na balkonach, gdzie przebywały kobiety i dzieci wybuchła panika, pod uciekającymi zawaliły się schody, w wyniku czego zginęło 19 osób. Ofiary to właśnie kobiety i dzieci. Budynek służył Żydom aż do wybuchu drugiej wojny światowej, kiedy to Niemcy sprofanowali budynek i przeznaczyli go na magazyn. Tak naprawdę jednak w owym czasie społeczność żydowska nie była już tak liczna. Już przed I wojną światową stanowili oni zaledwie 3% społeczności, a po wybuchu I wojny światowej większość z nich wyjechała do Niemiec. Jak podają źródła, w okresie międzywojennym w Ostrowie mieszkało około 40 Żydów.

Dalsze losy budynku też były dość przygnębiające, bo po wojnie przez wiele lat budynek służył za magazyn i niszczał. Dzięki ugodzie miasta z gminą Żydowską budynek udało się kupić, został odrestaurowany i przeznaczony na cele kulturalne. Dziś odbywają się tutaj konferencje, spotkania, uroczyste gale, spotkania autorskie i wspaniałe koncerty, bo wspaniałej akustyki tej budowli odmówić nie można. Jeśli będziecie w Ostrowie zajrzyjcie tutaj koniecznie…

Jeśli chcecie szerzej zwiedzić moje miasto, polecam wcześniejsze wpisy:
Muzeum 3D (klik)
Rynek (klik)
Konkatedra (klik)
Festiwale (klik)
Poniemieckie koszary (klik)
Zielony Rynek (dawna dzielnica żydowska) (klik)